Μπορούμε να γνωρίσουμε ένα δέντρο από μακρυά, κοιτάζοντας το σχήμα του. Μερικά είδη πτελέας έχουν το σχήμα ενός βάζου. Τα σχήματά τους είναι, φυσικά, πιο εκφραστικά το χειμώνα, όταν τα δέντρα δεν έχουν φύλλα. Πρέπει να πούμε όμως αμέσως, ότι όταν παρατηρήσουμε τα φύλλα, μπορούμε να προσδιορίσουμε με περισσότερη ακρίβεια το δέντρο. Κάθε είδος δέντρου έχει φύλλα με ιδιαίτερη μορφή. Άλλα είναι στενά, άλλα πλατιά. Οι άκρες τους μπορεί να είναι λείες ή οδοντωτές, όπως το πριόνι. Μερικά φύλλα είναι σχιστά, άλλα ολόκληρα. Σε άλλα πάλι ο δίσκος τους είναι διαιρεμένος σε μικρά φύλλα πού τα ονομάζουμε σύνθετα.
Ο ερασιτέχνης βοτανολόγος πολλές φορές βρίσκεται σε απορία, βλέποντας στο ίδιο δέντρο φύλλα με σχήμα διαφορετικό. Το σάσσαφρο πού είναι φυτό δαφνοειδές και ο πρίνος, έχουν την ιδιότητα αυτή. Τα νεύρα είναι και αυτά διαφορετικά στους διαφόρους τύπους των φύλλων. Σε ορισμένα είδη, απλώνονται όπως τα δάχτυλα του χεριού, σε άλλα διακλαδίζονται όπως το γένειο ενός φτερού. Τα πρώτα ονομάζονται παλαμοειδή, τα δεύτερα πτεροειδή.
Τα φύλλα προσαρμόζονται στο μίσχο με τον κολεό, πού είναι σφαιρικός στα περισσότερα. Το φύλλωμα όμως της κερκίδας (είδος λεύκης) έχει κολεό επίπεδο και για το λόγο αυτό κινείται εύκολα, με το πιο ελαφρό αέρα. Η διάταξη των φύλλων πάνω στα κλαδιά είναι διαφορετική στα διάφορα είδη. Οι σφένδαμοι και οι μελιές έχουν φύλλα τοποθετημένα το ένα αντίκρυ στο άλλο. Στην κατάλπη (λεύκη της Αμερικής) φυτρώνουν τρία φύλλα στο ίδιο επίπεδο του κλαδιού. Αλλά η διάταξη αυτή είναι μια εξαίρεση. Συνήθως, το ένα φύλλο φυτρώνει στη μια μεριά του κλαδιού και το άλλο στην άλλη και σε διάφορα επίπεδα.
Και όταν δεν υπάρχουν πια φύλλα στα κλαδιά, μπορούμε να γνωρίσουμε ένα δέντρο, αν θυμηθούμε τα χαρακτηριστικά του φλοιού του, των κλαδιών του και των ουλών του φυλλώματος του. Μερικά δέντρα έχουν και αγκάθια, τα οποία μας βοηθούν να βρίσκουμε το όνομά του. Την άνοιξη βγαίνουν τα λουλούδια και τα γνωρίζουμε ευκολότερα. Λίγο αργότερα η παρουσία των σπόρων δίνει καινούργια χαρακτηριστικά στο φυτό. Τα βελανίδια π.χ. είναι οι σπόροι τής βελανιδιάς. Και μπορούμε να γνωρίσουμε κάθε είδος του δέντρου αυτού, αν ξέρουμε το σχήμα και τις διαστάσεις των βελανιδιών του.